CUMHURBAŞKANINI KİM SEÇSİN

Altılı Masa'nın anayasa değişikliği önerisinde "Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi” maddesi aynı kaldı. Basından öğrendiğimize göre Altılı Masa, üzerinde uzlaşılamayan maddelere dokunmadı.

Habertürk yazarı Muharrem Sarıkaya'nın "Altılı Masa’nın oluşturduğu Anayasa Değişiklik Komisyonu’nda görev alan SP Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya’ya 'Baştan bu yana getireceğiniz sistemde Cumhurbaşkanı’nın sembolik bir makam olacağını söylüyorsunuz. Halk tarafından seçilmiş Cumhurbaşkanı’nın temsili, sembolik kalması olası mı? Sorusuna Sayın Kaya Kaya, yetkileri kısıtlı Cumhurbaşkanlarının halk tarafından seçildiği çok sayıda ülke bulunduğu cevabını veriyor.

Değerli okurlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 491 sayılı 20 Nisan 1924 tarihli Teşkîlât-ı Esâsiye Kanunu, yani 1924 Anayasası‘nın kabulüne dair görüşmeler esnasında Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesinin mahzurunun bulunduğunu ve milletvekillerinin Cumhurbaşkanını seçmesi gerektiğini söylediği iddiasıyla aşağıdaki ifadelerin paylaşıldığı görülüyor:

“Efendiler, Cumhurreisinin halk tarafından seçilmesi mahzurludur. Vekillerin seçmesi en iyisidir. Nedenine gelince: Yarın birisi çıkar, ‘Beni halk seçti’ diyerek krallığını ya da diktatörlüğünü ilan ederse demokrasi tehlikeye girer. Tarihte örnekleri çoktur.”

10 Aralık 2016 günü TBMM’deki oturumda söz alan Türk tıp doktoru, siyasetçi ve TBMM 26. dönem CHPKonya Milletvekili Sayın Mustafa  Hüsnü Bozkurt'da şöyle söylüyor;

MUSTAFA HÜSNÜ BOZKURT – “Yine, Mecliste 1924 yılında Cumhurbaşkanının nasıl seçileceği konuşulurken, Meclis neredeyse “Halk seçsin.” kararı alırken Gazi kürsüye çıkıyor ve diyor ki: “Efendiler, Cumhurreisinin halk tarafından seçilmesi mahzurludur, vekillerin seçmesi daha iyidir. Nedenine gelince, yarın birisi çıkar, ‘Beni halk seçti.’ diyerek krallığını ya da diktatörlüğünü ilan etmeye kalkar, bu da demokrasiyi katleder.”” (Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı 26. Dönem 2. Yasama Yılı 36. Birleşim).

Soner Polat ise Ulusal Kanal’daki “Atatürk bugünleri de görmüş!” başlıklı 28 Kasım 2021 tarihli yazısında bu söz iddiasını şöyle hikâyeleştirmiş:

TBMM’de yoğun tartışmalar yaşanıyor… Yıl 1924. Konu, Cumhurbaşkanı’nın nasıl seçileceğinin belirlenmesi! Çoğunluğun görüşü, Cumhurbaşkanı’nın da tıpkı vekiller gibi halk tarafından seçilmesi… Meclis’in ağırlık merkezi ezici bir şekilde bu yöne doğru kayıyor. Konunun kapanması an meselesi!

Tam da bu anda Mustafa Kemal Paşa ağır fakat emin adımlarla kürsüye doğru yöneliyor… Konuşmadan önce Meclis’i kartal bakışları ile süzüyor. Ve hemen sözlerini art arda sıralıyor:

“Efendiler, Cumhurreisi’nin halk tarafından seçilmesi mahsurludur! Vekillerin seçmesi en iyisidir. Nedenine gelince, yarın birisi çıkar ‘beni halk seçti’ diyerek krallığını ya da diktatörlüğünü ilan ederse, demokrasi tehlikeye girer! Tarihte örnekleri çoktur…”

Ve Cumhuriyetin ilânı için yapılan Anayasa değişikliği ile birlikte, Cumhurbaşkanı’nın TBMM Genel Kurulu tarafından kendi üyeleri arasından seçilmesi kuralı getirilmiştir.

Ve 1923 yılında meclis tarafından seçilen cumhurbaşkanlığı modeli uygulamaya kondu.

Sonra ne oldu???

"2007" yılında, Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesini sağlamak amacıyla, Anayasada bazı önemli değişiklikler yapıldı. Böylelikle TBMM tarafından (en fazla bir dönem görev süresi için) 7 yıllığına seçilmekte olan Cumhurbaşkanının halk tarafından (en fazla 2 defa) 5 yıllığına seçilmesi sağlanmıştı.

 "2014" yılında ise Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren meclis tarafından seçilen devlet başkanı modeli yerine “çok adaylı halk tarafından seçilen devlet başkanı modeline” geçildi.

Ve "2017" Anayasa referandumu ile kabul edilen ve "2018" yılında uygulamaya geçilen anayasal düzenlemelerle cumhurbaşkanının yürütmenin başı olduğu halk tarafından seçilen devlet başkanlığı modeli hayata geçirildi.

Yorumu size bıraktım.