Eski Yozgat’tan İnsan Manzaraları

Birkaç yılda bir tekrarlayan Tifo ve Veba salgınları Osmanlı döneminde ve Cumhuriyetin ilk yıllarında çok can almıştır. Ancak 1920 yılında Atatürk’ün emri ile sağlık bakanlığı kurulup, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 24 Nisan 1930 yılında kabul edildikten sonra halk sağlığı kesin bir şekilde kanunen güvence altına alınmış salgın hastalıklarla ciddi mücadele başlamıştır. 16 yıl sağlık bakanlığı yapan Dr. Refik Saydam ilk başta ülkenin sağlık alanındaki ihtiyaçlarını tespit etmiştir. Ülkedeki salgınlar çıkarılan sağlık yasaları ve aşıların yardımı ile önlenmiştir.

Yozgat eşrafından Ceritzade Şükrü Efendinin kızlarından küçük Necla da 1939 yılında ilkokul 5.sınıf talebesidir. O yıl yine salgın olan tifoya yakalanır. Sınıfındaki arkadaşları yoklamaya gelirler. Yine Yozgat eşrafından Papuccu’ların Kadir Efendinin (aslında Abdülkadir) küçük kızı Meliha, hastalık bana da bulaşır korkusuyla ziyarete gelemez. Küçük Necla iyileştikten kısa bir süre sonra, kızcağızın korktuğu başına gelir küçük Meliha’da hastalanır. Ancak, doktorların yanlış teşhisi nedeniyle tedavisi de yanlış yapılan Meliha’nın tifoya yakalandığı geç fark edilir. Hastalık bulaşıcı ve ölümcül olduğundan, Papuccu ailesi titizlik gösterir, başka çocuklara da bulaşmasın diye ziyaretçileri içeri almazlar. Yatağını evin penceresinin önüne yaparlar. Görmeye gelen sınıf arkadaşları da oradan ziyaret ederler. Necla, kırgınlığından dolayı önceleri gitmek istemezse de daha sonra pişmanlık duyar o da diğer arkadaşları gibi pencere önünden ziyaret ederek geçmiş olsun dileklerini sunar. Ne yazık ki bir süre sonra küçük Meliha hastalığı yenemez vefat eder. Ölümü tüm Yozgat’ta büyük bir teessüre sebep olur ve cenazesi bando eşliğinde kaldırılır. Annesi Maynur(Mahinur) hanım, kızı ile küçük Necla’nın aralarındaki kırgınlığı bildiği için huzursuzdur, içi rahat etmez. Cenazeye çocuklar götürülmediğinden helalleşme de olamayacaktır. Aralarında ki kırgınlık kalksın, iki çocukta huzur içinde olsun arzusu ile okul tarafından yaptırılan çelengi küçük Necla’nın taşımasını ister. Fakat Necla da hastalıktan yeni kalktığından çelengi taşıyacak gücü yoktur. Beybabası Şükrü Efendi ve annesi Leyla Hanım razı olmazlar. Acılı Maynur Hanım başka bir çözüm bulur. Çelengi iki erkek öğrenci taşısın, Necla’da arkalarında yürüsün diye rica eder, uygun görülür ve öyle yapılır.

Aynı yıl okulda Cumhuriyet balosu yapılacaktır. Minik kız ve erkek öğrenciler dans gösterisi için eşleştirilirken, erkek öğrenci sayısı, kızlardan bir eksik çıkar. Küçük Mualla’ya erkek eş bulunamaz. Öğretmenlerin aklına Necla gelir. Tifo hastalığı dolayısı ile saçları kesildiğinden erkek çocuğu görünümündedir. Öğretmenlerin ricası üzerine annesi Leyla Hanım çarşıdan ceket ve pantolon alır erkek gibi giydirirler. Cumhuriyet Balosunda Küçük Mualla’ya eş olur.

Yıllar yılları kovalar Yozgat’ın ticaret erbabı varlıklı ailelerinden, Papuccular’ın Kadir Efendinin kızları gelinlik çağına gelir. Allahın emri Peygamberin kavli ile kızlarından birini nişanlar. Gözünün nur’u kızı içinde hiçbir masraftan kaçınmaz aileye yakışır zengin bir çeyiz hazırlarlar. Gel gör ki yapılan bu çokça çeyizi kendisi de yadırgadığından “Yapan var, yapamayan var, el bize ne der” diyerek, damadın evine gizlice gece karanlıkta göndertir.

Eski aileler böyle idiler. Birer, birer yok olup gittiler. Yıkılıp yok olan o güzelim evler gibi.

29.04.2012