EVLAD-I ŞÜHEDA VERGİSİ

Değerli okurlar,   “Döviz ve altın alım satımında uygulanan Banka Sigorta ve Muamele Vergisi de (BSMV) “binde 2″den “yüzde 1” düzeyine yükseltildi. Bundan sonra her 100 dolar alımında 1 dolar vergi olarak verilecek.” Haberini okuyunca aklıma geldi. Verilen haberle hiçbir ortak yanı olmamakla birlikte dönemimde yapılan hayırlı bir uygulama olduğu için sizinle paylaşmak istedim.

28 Temmuz 1914'te başlayan ve 11 Kasım 1918'de sona eren II. Dünya Savaşı dönemi kabinesinde, hem Posta Telgraf ve Telefon Nazırı hem de Maarif Nazırı olan Ahmet Şükrü Bey.  Vekâlet ettiği Posta ve Telgraf Nezareti’nin gelirlerinden yararlanılarak, posta ve telgraf ücretlerinden alınan ek bir vergi ile Nezaret bütçesine dokunmadan “şehit çocuklarının eğitimleri için” gereken paranın sağlanması amacına yönelik bir kararnamenin çıkmasında önemli katkısı oluyor.

1915 yılı Mart ayından itibaren yürürlüğe giren bu kararnameye göre, şehit çocuklarına güvenli bir gelecek hazırlanması için yatılı okullar yapılarak, buralarda hem barınma hem de eğitim ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla, bütçeye eklenen paranın savaş şartları altında yetersiz kalması nedeniyle sadece posta ve telgraf ücretlerine ek vergi konulmamış, aynı zamanda alkollü içecekler, tütün ve sigaradan Evlad-ı Şüheda Vergisi adı altında bir vergi alınması kararlaştırılmıştır.

Bu uygulamayla birlikte Posta ve Telgraf ve Telefon Nezareti, hilalin içinde Evlad-ı Şüheda Vergisi ibaresini taşıyan “altı köşeli” yıldızla birlikte ortada 1331(1915) tarihinin yer aldığı bir sürşarj (*) hazırlatıp, Nezaret depolarında mevcut bulunan bazı eski pullara bu sürşarjı uygulatarak tedavüle çıkarmıştır.

1916 yılında bu pulların tükenmesi üzerine depolarda bulunan daha eski pullar kullanılarak bu kez yıldızı “beş köşeli” olmak kaydıyla diğerleri gibi Arşak Garoyan Matbaası’nda sürşarjlanarak kullanıma sunulmuştur.

1917 yılında, Viyana’da bastırılarak tedavüle çıkarılan özel hazırlanmış duygusal bir resimle süslü Evlad-ı Şüheda Vergisi pulları üzerinde çocuklarıyla vedalaşan askerin, onları eşine emanet edişi resmedilmiştir. Pulun üst kısmında ise Devlet-i Osmaniye Postaları Evlad-ı Şüheda Pulu ibareleri bulunmaktadır.

1917 Mart’ında yeniden ele alınan kararname, Muvazene-i Umumiye Kanunu’na ekle-nen bir madde ile yasalaştırılmıştır. Buna göre, 5 kuruş ve bundan fazla ücret alınması gereken telgrafnamelerin her 5 kuruş ve kesri için 1 kuruş, dâhili telgraf havalenamelerinden alınmakta olan ücretlere ek olarak her lira ve küsuru için 10 para, dâhili posta havalenameleri ile değer takdiri yapılmış mektup ve posta paketlerinin ücretlerine ek olarak 1 kuruş, bütün taahhütlü gönderilerden 20 para, tüm yurtiçi askeri mektup ve muhabere varakalarından 10 para alınacak, toplanan paralar doğrudan doğruya bankaya yatırılacak ve harcanması Meclis-i Vükela kararına bağlı olacaktı.

Kurulması amaçlanan okulların ve diğer tesislerin yapım ve yönetimi ayrıca bir nizamname (tüzük) ile belirlenecekti. Bu nizamname 28 Mart 1917 tarihinde Meclis-i Mebusan’da görüşülüp kabul edilmiştir. Gene aynı gün Posta ve Telgraf ve Telefon Nezareti Kefalet Sandığı Kanu-nu kabul edilmiş ve kurulmuştur. Evlad-ı Şüheda Vergisi ile toplanan paraların miktarı ve akıbetinin ne olduğu konusunda net bir bilgi bulunmamakla beraber Osmanlı PTT’sinin bu kanun hükmünde kararnamenin gereğini yerine getirdiği ve bu iş için önemli bir gelir elde ettiği görülmektedir. Çünkü kanunun geçerli olduğu döneme ait tüm mektuplarda neredeyse Evlad-ı Şüheda pulları kullanılmıştır. Evlad-ı Şüheda Vergisi, 2 Şubat 1919 tarihinde çıkarılan “Dâhili Posta ve Telgraf Ücretlerinin Tezyidi Hakkında Kararname” adlı uygulama ile kaldırılmıştır.

*Sürşarj: Pul vb. için bir sözcüğün ya da rakamın yerine geçmek üzere, üzerine başka bir sözcük ya da rakam basma işi.

Kaynak: İstiklal Harbimizde PTT.