HALK EVLERİ

Değerli okurlar 19 Şubat, Halkevlerinin açılışının 88. Yıl dönümüdür. İlk Halkevi 19 Şubat 1932'de Ankara'da açıldı. CHP, 1928 yılında Yozgat’taki teşkilatlanmasında şehrin merkezinde bir bina kiralamıştı. Binada yeteri derece de oda ve salon bulunduğundan Halkevi’nin de aynı binada faaliyet göstermesi uygun bulunmuştu.

1933 yılında Yozgat Valisi Bekir Sami Baran tarafından vilayet eski binasının temel yerinin fırka adına satın alınması ve yeni bir bina inşa edilerek bu binada Halkevi, Himaye-i Etfal ve Hilal-i Ahmer’in faaliyetlerini yürütmesinin daha faydalı olacağı parti genel sekreterliğine teklif edilmiştir. Yozgat Halkevi’nin açılmasından sonra Yozgat ilçeleri arasında 1939 yılında Boğazlıyan, Çandır, Akdağmadeni, Sorgun ve Çayırşeyhi’nde halkevleri açılmıştır.

Halkevlerinin başlıca amaçları şunlardı;
Türk milletini yeni bir ülkü etrafında toplamak, Halk arasında kültür ve düşünce birliğini sağlamak, Atatürk devrimlerinin benimsenmesini gerçekleştirmek,
Cumhuriyetin kültür atılımını yapmak, Kır-kent ve köylü-aydın ikiliğini ortadan kaldırmak.

Arşiv belgelerine göre Yozgat
Halkevi’nin ilk başkanı Hüsnü Cengiz’dir. Halkevinin ikinci başkanı Refet Aksoy, üçüncü başkanı Mahmut Alpak, Fazlı Bilecen ise halkevinin dördüncü başkanıdır. Yozgat Halkevinin beşinci başkanı olan İhsan Ünver, 1944 yılında beşinci başkan Şevket Nizamoğlu olmuştur. 1945 yılında atanan Şevket Yasa başkanlığı vekâleten yürütüyor. Yasa, aynı yıl içerisinde halkevi başkanlığı görevini yine vekâleten olmak üzere 1946 yılında Nazım Kafaoğlu’na devretmiştir.

1946 yılında Başkan olarak seçilen Yozgat Milli Eğitim Müdürü Şevket ERDEM, iki yıl sonra işlerinin yoğunluğunu mazeret göstererek istifa etmiştir. Şevket Erdem’in istifasının kabul edilmesinden sonra Yozgat CHP İl İdare Kurulu üyelerinden babam Muammer Çapanoğlu 1948 yılında açık oyla seçildiği halkevi başkanlığını, 1950 yılına kadar yürütmüştür. 1950 yılında ise tekrar Nazım Kafaoğlu’nun başkanlığa seçildiği görülmektedir.

Aynı yıllarda dedem(anne babam) Ceritzade Şükrü Efendi de Halkevi Köycülük Komitesi reisi olarak çalışmış. Köylere götürdükleri ile ilgili tutanağı da aşağıda sunuyorum.

Sonraki halkevi başkanı Salih Demirel’dir. Demirel, CHP Genel Sekreterliğine halkevinin idari, iktisadi durumundan bahsetmekte ihtiyaçları belirtmektedir. Özellikle 1948 yılından sonra Yozgat’ta Halkevlerinin Demokrat Parti ve CHP arasındaki siyasi çekişmelerden etkilendiği halkevi veya halkodası başkanlarının faaliyetleri ciddiye almadığı görülmektedir. Hatta bazı ilçelerde halkevi başkanlarının Demokrat Parti’ye sempati duyduğu için halkevini açmadığı ve faaliyet göstermediği eleştirileri, getirilmiştir. Kimi yerlerde CHP binasıyla beraber olan halkevleri başkanlarının parti il veya ilçe başkanlarıyla sürtüşmeler yaşayarak halkevlerinin faaliyetlerinin uzun ömürlü olmasına engel olduğu da görülmüştür

1931-1952 yılları arasında biri Londra'da olmak üzere 478 Halkevi ve 4322 Halkodası açıldı.
Ancak, 1932 yılında CHP milletvekili olan ve Halkevlerinin ne kadar önemli bir hizmet ifa ettiğini söyleyen ve övgü ile bahseden Adnan Menderes, 12 Aralık 1950 tarihinde DP Meclis Gurubunda yaptığı konuşmada tamamen aksini söylüyor “Halkevleri denilen müessese bugün toplumsal yaşamımızda bir diken gibi, bir yabancı cisim gibi önemsiz bir şeydir” Toplumsal, siyasal bir işlevi kalmamıştır. Bunlar içtimai ve siyasi bünyemiz içinde tamimiyle abes, beyhude, geri ve yabancı bir uzuv halindedir” diyordu.


Ve sonunda, 8 Ağustos 1951 tarihli oturumda, Halkevlerinin kapatılmasını öngören 5830 sayılı yasa, toplam üye sayısı 468 olan Mecliste 340 evet oyu alır ve 11 Ağustos 951'de Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş ve böylece Halkevleri kapanmıştır.

27 Ocak 1954'te de 250 köyün sahibi Kinyas Kartal ve Ege de toprak ağası Emin Sazak’ın “Köy Enstitülerini kapatmazsan sana oy yok” tehditlerine boyun eğen Demokrat Parti Hükümetinin Başbakanı Adnan Menderes Köy Enstitülerini de kapatmıştı.

Kaynak: Yozgat Halkevi’nin kuruluşu ve faaliyetleri (1932-1951İbrahim Erdal)
Gazete kupürü ve Köycülük komitesi tutanağı- Araştırmacı Hüsnü Aydoğdu.