KADINLARA SEÇME SEÇİLME HAKKI VE MERHUM TAYFUR SÖKMEN’DEN BİR ANI

Değerli okurlar 5 Kasım 1934 yılında yürürlüğe giren bir kanunla “kadınlara seçme ve seçilme hakkı” tanınmıştı. Benim bu yazımda o günün ehemmiyetine binaen hazırlanmıştı. Yüce Atatürk’ümüzün bulutlardaki görüntüsü ile ilgili iki yazım arka arkaya yayınlanmak zorunda kalınca bu yazımın yayını biraz gecikti.

5 Kasım günü bakalım ne etkinlik var diyerek oturduğumuz Ataköy’den eşimle birlikte Bakırköy Özgürlük Meydanına geldik. Meydan her zamanki gibiydi. Değişik semtlerden alışveriş ve gezmek için gelen yoğun kalabalık günün hay huyu içinde bir yönden öbür yöne dalgalanıp duruyordu.

Hatay’ın ilk Cumhurbaşkanı olan Tayfur Sökmen anlatıyordu;
“1934 yılının Kasım ayı başıydı. Atatürk ile Ankara Kız Lisesi'nde medeni bilgiler dersindeyiz.”

Atatürk öğrencilere bazı sorular soruyor, cevaplar alıyordu.
Hiç unutamam sıra, Nigar ve Müjgan isimli iki genç kıza gelmişti. Soru milletvekili seçimi üzerineydi. Kızlardan birisi;

-“Biz niçin milletvekili olamıyoruz” diye sordu.
Atatürk;
-“Vatandaşın başlıca hakkı ve görevi nedir?” Diye sordu.
Genç kız hemen şöyle cevap verdi:
-“En büyük hak seçim ve en büyük görev de askerliktir” dedi.
Atatürk;
-“Peki, size seçim hakkı verelim, ama askerlik de yapacaksınız” dedi.
Genç kız aynı ciddiyetle yanıt verdi;

-“Eğer beklenen bu ise, biraz geç kalmış olmuyor musunuz? Ulus Meydanındaki anıtta mermi taşıyan benim annemdir” dedi.

Evet, Ankara Ulus Meydanındaki Ankara Zafer Anıtı heykel gurubu içindeki mermi taşıyan kadın Kara Fatma Hanımdı. 1888 doğumlu olup subay olan eşi Derviş beyle birlikte Balkan savaşına katılmış, birinci dünya savaşında ailesinden katılanlarla birlikte Kafkas savaşında savaşmıştı. Eşi Ermeniler tarafından şehit edilince de yanındaki kadınlarla savaşlara katılmayı sürdürmüştü. Mustafa Kemal Paşa Erzurum’a geldiğinde onu çağırıp görüşür. O da Mustafa Kemal Paşa’dan yeni görevler ister. Oğlunun, kızının ve kardeşlerinin de bulunduğu 350 kişilik müfrezesi ile Sakarya ve Başkumandanlık muharebelerine katılır. Afyon savaşında Yunanlılara esir düşer, Kendi gayreti ile kurtulup tekrar cepheye döner. Rütbesi Üsteğmenliğe yükseltilir.

Ankara Zafer Anıtı ile ilgili kısa bir bilgi arz edeyim;
Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulus Meydanında, Milli Mücadele kahramanlarının anısına Yenigün Gazetesi öncülüğünde Türk halkı tarafından cumhuriyetin ilk yıllarında yaptırılmıştır.
“Yenigün” adıyla da bilinen anıt, Anıtkabir inşa edilinceye kadar, Ankara’nın devlet merasimlerinin yapıldığı resmi olmayan simgesi olarak işlev görmüştür.

Türk Hükümetince açılan uluslararası yarışmada birinci olan Avusturyalı sanatçı Heinrich Krippel'e 1925 yılında sipariş edilen heykel, sanatçının Türkiye'de sipariş edilen en kapsamlı çalışmasıdır.
Eser, Viyana'da Birleşik Maden İşletmelerinde döktürüldü ve 24 Kasım 1927 tarihinde Ulus Meydanı'ndaki Sümerbank Genel Müdürlük Binası önüne yerleştirildi. Açılışını, Meclis Başkanı Kazım Paşa yaptı. Başbakan İsmet Paşa’nın da katıldığı törende baş konuşmacı, projeye önayak olan Yunus Nadi idi. Anıt, daha sonra meydan genişletme çalışmaları sırasında ilk yeri değiştirilerek bugünkü yerine taşınmıştır.

Atatürk, anıtta asker kıyafetleri içinde, adını zafer kazanılan savaşın yapıldığı meydandan alan “Sakarya” isimli atının üzerinde gösterilmiştir. Başkumandan, at üzerinde hücuma geçmiş bir asker olarak geleneksel pozda değil; ileriyi gören bir önder olarak canlandırılır.

Kaide üzerindeki kabartmalarda Türk halkının kökeni, kazandığı Kurtuluş Savaşı, Atatürk'ün Ankara'ya gelişi gibi konular anlatılmıştır. Anıtın dört yanına taş kaideler üzerine bronz dökümden üç figür bulunur. Bunların ikisi ülkesini koruyan ve gözeten Mehmetçiği, diğer biri ise Türk kadınını, halk arasında ulusal dayanışma kahramanı Kara Fatma olarak bilinen mermi taşıyan kadın anayı simgeler. Bu karakterler halkın Kurtuluş Savaşı sırasındaki milli birliğini ve dayanışmasını temsil etmektedir.

Kaide üzerinde yer alan ve anıtı izah eden dört kitabe, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna ilişkin askeri ve siyasi koşulları hatırlatır. Kaideyi çeviren kuşak üzerinde Atatürk'ün şu vecizesi alıntılanmıştır:
"Türk Milleti, muzaffer istihlâs ve istiklâl cidalini ve muazzam asrî inkılâplarını, en mânidar bir remz ile, en iyi ifade edebilecek şekli, yukarki hakiki timsalde bulur. Başkumandan Gazi Mustafa Kemal"
Kaidenin ön tarafında Namık Kemal'in Vatan Mersiyesi’nden Atatürk'ün hafifçe değiştirerek alıntıladığı bir satır yer alır: "Elbet bulunur kurtaracak bahtı kara maderini."

Sağ tarafında ''Düşman ordusunu vatanın harimi ismetinde boğarak, behemehâl naili halâs ve istiklâl olacağız. 6 Ağustos 1919" vecizesi; sol tarafında "Düşmanın anâsırı asliyesi imha edilmiştir. Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri. 1 Eylül 1922." hitabı bulunmaktadır.

Gelelim yazımızın asıl konusuna; 5 Kasım 1934 yılında yürürlüğe giren bir kanunla “kadınlara seçme ve seçilme hakkı” tanınmıştır.

Fransa 4 Ekim 1944'de, İtalya1946'da, Brezilya 1934'de, Filipinler 1937'de, Arjantin ve Meksika 1946'da, Japonya1945 te, Çin1947'de, Liberya 1947'de, Uganda' 1958'de, Nijerya 1960'da, İsviçre 7 Şubat 1971'de İsviçre'ye bağlı Appenzell kantonunda ise 1990' da kadınlar bu hakka sahip oldular.

Değerini bilen kadınlara kutlu olsun.

14.11.2014