OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ YABANCI POSTAHANELERİN KAPATILMASI

Osmanlı Devleti’nde kapitülasyonların kaldırılmasından önce Avusturya, Rusya, Fransa, İngiltere, Almanya ve İtalya postaneleri vardı.

Yabancı postaneler ilk önce mensup bulundukları devletin vatandaşlarının mektuplarını kabul ve sevkini yapmaktaydılar. İlerleyen zamanlarda diğer devletlerin vatandaşlarına ait olan mektup ve kolileri de almaya ve teslim etmeye başlamışlardır. Osmanlı Posta ve Telgraf Nezareti Dünya Posta Birliğine girinceye kadar bu yabancı posta şubeleri Türk vatandaşlarının yurtdışına gidecek posta işlemlerini bile yapmaya başlamışlardır.

Osmanlı Devleti’nde Avusturya Postanesi 1726 da kurulmuş ve kapatılıncaya kadar İstanbul, İzmir, Beyrut, Trabzon, İnebolu, Samsun, Giresun, Kale, İskenderun, gibi önemli merkezlerde olmak üzere 15 şube açmıştı. Avusturya postanene şubeleri masrafları çıktıktan sonra net karı 1.000.000 krona ulaşmaktaydı.

Rus postanesi 1799’da Türkiye’de üç postanene açmak suretiyle kurulmuş kapatılmasına kadar İstanbul, İzmir, Beyrut, Trabzon, Samsun, Giresun, Sinop, Kudüs, Yafa, Hayfa, Trablusşam, gibi önemli merkezlerde 18 postanene açmıştır.

Fransız Postaneleri 1812’de kurulmuş Karadeniz ve Suriye sahillerinde 15 adet şube açmıştır.

İngiliz Postaneleri 1832’de kurulmuş, kapatılmasına kadar İstanbul, İzmir, Beyrut, Bağdat ve Basra’da olmak üzere beş merkez açmıştır.

Alman Postaneleri 1870’te kurulmuş ve İstanbul, İzmir, Beyrut, Yafa, Kudüs şehirlerinde olmak üzere beş şube açmıştır.

İtalyan Postaneleri 1874’te kurulmuş kapatılmasına kadar İstanbul, İzmir, Yafa, Kudüs, Trablusgarp, Bingazi de olmak üzere altı postanene açmıştır. Bunlardan başka muhtelif mahallerde Yunan Postaneleri de açılmışsa da 1 897 Osmanlı-Yunan Savaşı’nda Tesalya’da ki Osmanlı Posta Merkezleri’ni kapatılmasıyla birlikte Yunan Postaneleri de kapatılmıştır.

Asırlardan beri Türklerin ilerlemesine, yükselmesine engel olan ve Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’nin içişlerine müdahale etmelerini kolaylaştıran kapitülasyonların kaldırılması hükümetçe kararlaştırıldı. 26 Ağustos 1330 (8 Eylül 1914) tarihli bir emirle; Türkiye’de oturan yabancı uyruklular hakkında “Hukuk-ı Düvel” (devletler genel hukuku) hükümleri çerçevesinde muamele yapmak üzere kapitülasyon adı altında bilinen mali, iktisadi, adli ve idari bütün ayrıcalıkların ve hakların 18 Eylül 1330 (01.10.1914) tarihinden itibaren kaldırıldığı ilan edildi.

Yayınlanan bu emirden sonra eski antlaşmaların, onlardan önce ve onlardan doğmuş bütün ayrıcalıkların ve hakların 1 Ekim 1914 tarihinden itibaren kaldırıldığı İstanbul’da oturan yabancı devletlerin elçilerine birer nota ile bildirilmiştir.

Mevcut olan bu yabancı postanelerin varlığı, devletin hukukuna bir tecavüz niteliğinde olduğundan, hükümet merkezinde ve vilayetlerde bulunan bu postaneler 1 Ekim 1914  tarihinde kapatılarak işlem yapmaları yasaklanmıştır.

Kaynak: İstiklal Harbimizde PTT.