TOSUN

Değerli okurlar, İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü 8-12 Mayıs tarihleri arasını “EMPATİ (duygudaşlık) HAFTASI” ilan etmiş ve 2012 yılından bu yana da devam ediyormuş. Bu EMPATİ haftasında, ben de İ.E.T.T. nin kendi atölyelerinde ürettiği bir aracına beslediğim elli yıllık “SEMPATİ mi” sizinle paylaşmak istedim.

İstanbul’un en eski ve güzel senti Laleli’nin Koska Caddesinde ikamet ediyorduk. İ.E.T.T.nin Laleli otobüs durağında otobüs bekliyordum. Yıl 1968, aradan 51 yıl geçince hangi ayın hangi günüydü hatırlamıyorum tabi. O yıllarda, Eminönü’nden İstanbul’un çoğu semtine giden otobüsler, troleybüsler Laleliden geçerlerdi. İ.E.E.T. nin elinde değişik markalardan otobüsler vardı. Eski ve yeni model Bussıngler, eski ve yeni model Skodalar, Mercedesler ve bir kişi binerken bile o tarafa yatan ön camı yekpare olan havalı Magirus Saturn II. ler. Troleybüslerin önlerinde “Ansaldo San Giorgia Milano” yazardı. Ben buna bir anlam veremezdim. Böyle uzun bir marka olabilir miydi? Sonra öğrendim ki İtalyan Ansaldo San Giorgio firmasının üretimiydiler. Büyük, güzel, sessiz ve çok yolcu taşıyan hemen hiç masrafı olmayan, havayı kirletmeyen toplu taşıma araçlarıydılar.

Durakta başım Beyazıt yönüne çevrili beklediğim numaralı otobüs ya da troleybüsü gözlüyorum. Birden tuhaf bir troleybüs sessizce ve araç trafiğinin içinden adeta süzülerek geldi. Hatları yuvarlak, farları akvaryumumdaki teleskop balığının gözleri gibi dışarı çıkık, Önünde marka yerinde gözle görülecek kadar büyüklükte “TOSUN ” yazan şirin bir ”troleybüs.” Nereye gittiğine bakmadan hemen atladım. Aaaa! Koltukları şehirlerarası otobüsler gibi deri kaplama yumuşacık. Hâlbuki öbür troleybüslerin oturma yerleri sentetik bir maddeden preslenmiş sert ve üzeri cilalı bir malzemeydi. Mesela şehirlerarası bir yolculuk yapsanız bir müddet sonra mabadınız ağrımaya başlardı. Hâlbuki Tosun ile Fizan’a bile gidilebilirdi. Bu troleybüse anlayamadığım bir şekilde içim ısındı. Hemen sürücüsünün yanına gittim “bu troleybüs nereden çıktı ağabey” dedim. O da “ İ.E.T.T. nin atölyelerinde eski bir otobüsü ustalar böyle yaptılar dedi.” Ustalar yaptılar deyince onu daha çok sevdim. Tamamen el emeği göz nuru idi. Her karşılaştığımızda bindim, her köşesini, her çizgisini gözlerimle okşadım. Bir insan bir makinayı böyle duygusal olarak sevebilir mi? Kendisi zaten duygusal bir insan olan üroloji profesörü, lisede aynı sırayı paylaştığım sevgili kardeşim Erbil Ergenekon, “ben de ilk arabamı yeni sahibine teslim ederken çok duygulanmıştım, neredeyse ağlayacaktım” demişti. Bende ilk arabamı geçen yıl kaybettiğimiz sevgili arkadaşım avukat Murat Atım’a vermiştim belki o yüzden Erbil kadar etkilenmedim ama bu troleybüs benim değildi ki.

2018 yılı sonbaharıydı Karaköy piyasasındaki arkadaşlarımı ziyaret etmiş Ataköy’e dönmek için Tepebaşı’nda otobüs bekliyordum. Birden karşımda TOSUN’u görmeyeyim mi. Çok uzun yıllardır görmediğim ve çok özlem duyduğum bir akrabamı görmüş gibi oldum. Şaşırdım, TOSUN, troleybüstü hâlbuki bu bir otobüs. Buda TOSUN’un kardeşimi acaba demeye kalmadı üstünde kancalarına takılmış boynuzlarını gördüm. Ön kapsı açıktı sürücüsüne heyecanla “bu bizim TOSUN” diye seslendiğimi hatırlıyorum. O da güldü “evet TOSUN” dedi. TOSUN tekrar otobüs olmuştu hem de elektrikli bir otobüs. Vakit geçti akşam trafiğine kalmayım diye acele ediyordum zira oradan Ataköy nereden baksan bir saatten uzun sürüyordu bu yüzden bir kere daha binemedim, yumuşacık koltuklarına oturup her yanını bakışlarımla sevemedim, içime dert oldu. Eve gelince yaşadıklarımı duygulu bir heyecan içinde eşime anlattım. Sonra İnternette onu araştırdım.

İETT ustaları tarafından 1968 yılında Şişli garajında 5 ay süren çalışma sonucunda eski bir otobüs, tamamen el emeği ile üretilen ilk Türk troleybüsü olmuş ustalar da adını da TOSUN koymuşlardı. O yıllarda Şişli ve Topkapı garajlarına bağlı olarak hizmet veren ve kapı numaraları 1'den 100'e kadar sıralanan troleybüslere 1968 yılında, tamamen İETT işçilerinin üretimi olan TOSUN da katılınca araç sayısı 101 olmuştu. İlk Türk Troleybüsü TOSUN 101 kapı numarasıyla İstanbullulara 16 yıl süreyle hizmet veriyordu. 45 yıl aradan sonra bu kez İkitelli garajında, 6 işçi ve bir mühendis tarafından, tamamen orijinaline sadık kalınarak 3 ayda yeniden üretilmiş. İlk olarak Kasım 2013'te IV. Toplu Ulaşım Haftası etkinlikleri kapsamında düzenlenen fuarda sergilenen yeni Tosun, 2014 yılı başında 87 numaralı Edirnekapı-Taksim hattında sefere verilmiş. Şimdi bilhassa benim gibi yaşlılara nostalji olsun diyerek İ.E.T.T. nin değişik garajlarında değişik semtlere sefer yaptırılıyor. İstirhamım üzerine yağmurlu bir günde sefere çıkmadan önce beni kırmayıp birkaç fotoğraf çekmeme izin veren nazik İ.E.T.T görevlilerine en kalbi teşekkürlerimi arz ederim.

Bu yazım ve bu fotoğraflar, ikiz erkek torunlarıma bırakacağım en nadide belgelerimin arasında olacaklar.

08.05.2019