MUKTEZA-İ MAKAM

İnsanın bulunduğu konum itibariyle birkaç şahsiyeti olabilir. Bu durum onun zafiyetini değil, maharetini gösterir.

Yani bir insanın aile içindeki rolü, dost ve arkadaş arasındaki tavrı ile işgal etmiş olduğu bir makamdaki davranışlarının farklı olması o makamın gereğidir.

Geçenlerde, çok yadırgadığım ve hiç beklemediğim bir manzara karşısında aşağıda arzedeceğim olaya böylece bir giriş yapmış oldum.

Olay şu:Zaman zaman gazetenin (Sorgun Postası) arşivine girip Sorgun’la ilgili resimleri tetkik ederken bir resim dikkatimi çekti.Sorgun’da bir yönetici, yanında ve emrinde diğer bir yönetici ile bir kurumu denetliyor. Denetlenen kurumun sorumlusu ayakta ilgililere, gayet uygun bir pozisyonda gerekli bilgileri veriyor. Ancak bilgi alan yöneticinin yanında ve emrindeki şahsın tavrı çok dikkat çekici. Eller arkada, yaka-bağır açık…İnsan tanımasa, acaba hangisi daha üst yönetici diye şaşar.

Şimdi gelelim olayın tahliline: Konuyla ilgili bazı terim ve kavramların açıklanması zarureti doğmuştur.

Tevazu:Mahviyet, alçak gönüllülük ve layık olduğu mertebeden aşağıda görünmek demektir.

Tekebbür:Büyüklenmek, kendini büyük görmek, gurur ve kibir manalarına gelmektedir.

Vakar:Ağır başlılık, temkin ve teenni ile hareket etmek ve ciddiyet anlamındadır.

Konuyla ilgili ve İslam Ahlakında, “Ahlak-ı Hasene veya Ahlak-ı Seyyie” sayılan pek çok davranış şekilleri vardır, ama yer darlığı sebebiyle şimdilik o kapıyı açmıyoruz.Burada bu üç kavram konuyu izah eder kanaatindeyim.

Yani, nasıl ki; iktisat-israftan, cömertlik-cimrilikten farklı ise ve kullanıldığı yerlere göre ahlak-ı memduha (ya da seyyie) sayılıyorsa, tevazu-tekebbür ve vakar da aynen öyledir.İşte,bir amirin makamında göstereceği tevazu,zillettir.Hanesindeki vakarı ve ciddiyeti ise tekebbürdür.Daha açık bir ifade ile; bir âmir, makamın gerektirdiği davranışı (vakar ve ciddiyeti) makamında göstermek durumundadır.Astları da o makamın gereğini yapmak durumundadırlar.Yapmıyorlarsa yaptırımı vardır.