Takdir veya tecziye

Başlıktaki tabirlerin yerine yeni ifade ile ödül ya da cezalandırma diye de meramımı anlatabilirim. Ancak bu ifadeler yerleşik kültürümüzün her safhasında karşımıza çıkmaktadır.
Takdir: yapılan güzel ve beğenilen bir şeyin karşılığının, yine beğenilen bir şeyle mukabelesidir.
Tecziye: hoş olmayan bir davranışın karşılığında o fiili icra edeni sakındırmak maksadı ile yapılan bir müdahaledir.
Netice itibariyle her iki davranışa da bir takım karşılıklar verilmektedir. Ama bu karşılık bizim toplumumuzda genellikle suçluyu cezalandırmak şeklinde tezahür etmektedir.
Bu meseleyi başka bir boyuttan izah etmek için yine eski ve eskimeyen kültürümüze müracaat edeceğim. Evet orada “Tergip ve Terhip” diye bir kavram vardır. Yani, “Teşvik ve Sakındırmak” tabirleri; insanları iyiye, doğruya ve güzele yöneltip, kötülüklerden de uzaklaştırmanın ifadesidir bu terimler. Maalesef hayatımızın her safhasında olduğu gibi bu tabirlerden terhibide tergipten önce kullanıyoruz.
Bu sahada verilecek örnek pek çoktur ama bana en çarpıcı gelen merhum Hoca Nasreddin’in bu konuya ışık tutan davranışını burada ifade etmek isterim.
Nasreddin Hoca bir gün çocuğunu suya gönderirken eline testiyi verir ve bir de tokat vurur. Yanındakiler de: hoca bu oldu mu şimdi, çocuğun ne kabahati var, neden vurdun? Gibi bir gibi sorularla hocayı sıkıştırırlar.
-Hoca da buna karşı: Testiyi kırmasın diye yaptım bunu der.
-Ama testi kırılmamış ki derler.
-Testi kırıldıktan sonra o tokatın bir ehemmiyeti kalır mı? der hoca.
Evet; toplumsal hayatın pek çok safhasında özellikle yöneticiler hep tecziyeyi ön plana çıkarırlar ve takdir çok sonra düşünülür. Hele bizim toplumumuzda, yapılan şeyler Rıza-ı ‹lahi için yapılmışsa, yani dünyevi bir beklenti yoksa çoğu zaman gizlenir. Sırr-ı ‹hlasa muhalif olur diye genellikle kimlikler saklanır. Pek çok hayır abidelerinin künyesini bulamazsınız. ‹yi midir, değil midir? Tartışılır.
Türkiye genelinde 465 belediye içinde Sayın Başbakanın bizim Belediye Başkanına vermiş olduğu birincilik ödülü bence takdirin ötesinde bir “tergiptir.”
Yani Sayın Başbakan lisan-ı haliyle diyor ki: Bu belediye hizmetlerini ben çok iyi biliyorum. Sorgun’u da tanıyorum. Bu size bir teşvik olsun. Faaliyetlerinizi, yapmanız gereken her safhada başarılı bir şekilde gerçekleştirin. Ama; aksatmadan, yolu ile, suyu ile, otoparkları ile, çevresi ile ve her şeyden önce temizliği ile..