ŞEB-İ YELDA

Arapça bir tamlama şeb-i yelda. Şimdi burnunuzdan soluduğunuzu hissediyorum. Hatta söylenip sokrandığınızı. “Bu adam nerden bulur böyle kıyıda köşede kalıp küflenmiş sözleri?” dediğinizi de…
.
Hemen açıklayayım: Şeb-i yelda, “En uzun gece” demektir. Yılın en uzun gecesi. 21 Aralık.
Kuzey yarım kürede böyledir. 21 Aralık gecesi yılın en uzun gecesidir. Haliyle en kısa gündüzü.
Burada Fuzuli’nin bir beyitini anmamak olmaz. Der ki Fuzuli:
.
“Şeb-i Yelda’yı müneccimle muvakkit ne bilir
Müptela-i gama sor kim geceler kaç saat”
.
En uzun geceyi astrologlar, gök bilimiyle uğraşanlar ne bilsin. Asıl gam çeken gamzedelere sor en uzun gecelerin kaç saat olduğunu.
.
Doğru söylüyor Fuzuli. Hasta olana, gam çekene geceler ne kadar uzundur. Bitmek bilmez zar geceler. Zinhar geceler... Ah ah!
.
“21 Aralık, Kuzey yarım küre için, yılın en uzun gecesi ve en kısa gündüzüdür.”dedik. 21 Mart ‘ta da gece ve gündüz eşitlenir.
Kimi inanışlarda “Horrem Ruz” (Kutlu Gün) olarak geçer Şeb-i Yelda. Eski Ermeni takvimlerinde de “Navasard” olarak adlandırılır.
.
“Şeb i Yelda” Zerdüştlükte kış mevsiminin başlangıcı, yeni yılın başı olarak da bilinirdi. Şeb-i Yelda gecesi, gece bitip sabah güneş doğana kadar yemekler yenir, eğlenceler düzenlenirdi.
Günümüzde başta İran olmak üzere birçok yerde, Şeb-i Yelda günü kutlamaları yapılıyor.
.
İç Anadoluda karakışın başlangıcıdır 21 Aralık. Eski Türklerde Nardugan Bayramı’dır. Nardugan birleşiğinde “Nar” güneş, “dugan” doğan demek. Bu birleşik sözcük “Doğan güneş” anlamını taşıyor.
İnanılır ki o gece (21 Aralık gecesi) güneşle gece, sabaha kadar savaşmış. Gecenin galibi güneş olmuş. Karanlık gece pes etmiş. Işıklı gündüzüne kavuşmuş dünyamız. Güneşin sayesinde. O gündür bu gündür bayram yapılır olmuş.
.

Bilindiği üzere Türkler de İslamiyeti kabul etmeden önce 22 Aralıkta gecelerin kısalıp gündüzlerin uzamaya başlamasından dolayı , “Güneş geceyi yendi” diyerek Nardugan Bayramını kutlarlardı. Bayram 10 gün sürerdi. Bayram süresince "Akçam ağacı"nı süslerler, bu ağacın altında toplanılırdı. Akçam ağacı hayat ağacıydı ve dünyanın tam ortasında bulunurdu. İnsanlar en güzel giysilerini giyerlerdi. Türküler, şarkılar söylenir, 10 gün boyunca gülünüp eğlenilirdi.
.
Nardugan Bayramı bugün de bazı yörelerde kutlanıyor. Eğlenceler yapılıyor Şeb-i Yelda’da. Yenilip içiliyor. Hoş vakit geçirilip felekten bir gece çalınıyor.

22.12.2017