TEKERLEME

Tekerleme,basma kalıp söz demek.Çoğunlukla masalların başında yer alan iç uyaklı giriş sözleri.Kafiyeli söz kümesi tekerleme.Değişik konularda tekerlemeler var.Bu anlatımızda konumuz dua tekerlemeleri.

“Nerden esti?” derseniz Yozgat Gazetesi’nde bir haber okudum. Haberde Yozgat genelinde 2500 öğrencinin yaz Kur’an kurslarında eğitim gördüğü bildiriliyordu.Bundan hareketle dua tekerlemelerine değineceğim.Bu arada çocukluğum (Ah çocuk gönlüm!)a gideceğim.

Çocukluğumuzda biz de hocaya gittik.Namaz surelerini ve dualarını öğrendik.Babam imamdı,ama hep başka köylerdeydi.Biz başka imamlardan öğrendik.Bu arada Celal Hoca’yı ve Sefer Hoca’yı saygıyla,minnetle anıyorum.Üzerimde emekleri çoktur.

Namaz duaları ve namaz süreleri Arapça.Öğrenilmesi yani ezberi çok zor.Sabır ister.Hele anlamını bilmeyince ezbere kuvvet.O da her babayiğidin harcı değil.

Biz altmışlı yıllarda Sefer Hoca’da talim ettik.Namaz dua ve surelerini öğrendik: Mıkdat (Şahin),Milazım’ın Hasan (Fidan),Alo’n İsmal (Kalkan),ben... Bir gün Sefer Hoca bir Cuma öncesinde bize camiyi süpürme görevi verdi.Biz kuzu kuzu süpürüyoruz. Hasan diklendi:

“Hocam! Bizde dil yok.Sende de din yok.Ben süpürsem anamın evini süpürürüm.” dedi.İsmail’i de taktı peşine.Gidiş o gidiş... Mıkdat da boşladı.Bir ben kaldım.Sefer Hoca’dan hem tecvit; hem de emsile,bina okudum.”Emsile,bina” dedim de bir mesel geldi yadıma.Anlatmazsam olmaz:

Vakti zamanında köyün birinde köy ağası oğlunu okutacak.Kararlı.Kendisi okuyamamış.İçinde ukte. İstiyor ki oğlu okusun,ilim tahsil etsin.Biniyorlar ata.Bir de kınalı koç alıyorlar.Şehrin yolunu tutuyorlar.Araya sora geliyorlar medreseye.Ağa müderrisin huzuruna çıkıyor.Anlatıyor meramını.Sözünü şöyle noktalıyor:

“Hocam! Bizim oğlana ilim tahsil ettir.Benim çarşıda işim var.İkindiden sonra köye döneceğiz.İkindiye kadar bu iş hallolsun.Bu koç da bizim size ikramımız.”

Hocafendi bir ağaya,bir oğlana bakıyor.Sonra koçu şöyle bir şavulluyor gözleriyle:

“Peki ağa! Git sen işlerini gör.İkindiye kadar oğlumuz hazır olur.” diyor.

Ağa dışarı çıkınca müderris yeni öğrencisini alıyor önüne:

“Oğlum iki diziyin üstüne namaz kılar gibi otur.Zikir yapar gibi hafif öne arkaya yaylan ve şu söylediklerimi tekrar et:Emsile,bina,fıkıh...”

Aşkla,şevkle hocanın dediklerini yapıyor oğlancağız. Emsile,bina,fıkıh...yinelemesini sular seller gibi ezberliyor .

İkindi sonrası ağa geliyor.Müderris genç mollaya sıkı sıkı tembih ediyor:

“Bak oğlum...Hiç unutma.Köye kadar tekrara devam et.”

Baba-oğul biniyorlar atlara.Molla at üstünde zikir çeker gibi “Emsile,bina,fıkıh...”a devam ediyor.Hocadan tembihli.Bir süre sonra emsileyi unutuyor.”Bina...Fıkıh...”la tekrara devam.Baba kıvançlı.Oğlunun mırıldanmaları en güzel ezgi onun için.Genç molla binayı da unutuyor.”Fıkıh...Fıkıh...” la kalıyor.Ağa gururla bakıyor oğluna.Göğsü kabarmış.Şu sözler dökülüyor dudaklarından:

“Hey gözünü sevdiğim ilim.Okutan da ne güzel okutmuş.Gırtlağına kadar ilimle doldurmuş.Fıkırdayıp gidiyor.”

Neyse biz ipin ucunu kaçırdık.Gelelim dua tekerlemelerine. Sübhaneke’den başlayalım.İlk duadır Sübhaneke.Ezberleyen aferini hak eder.Sübhaneke’yle ilgili bir tekerleme dillerdedir:

“Süpaneke

Sümbül teke

Anan eke

Baban öke”

Eke bilgili,görgülü ve deneyimli; öke ise dahi,deha demek.Bunu da ekleyelim.

Sübhaneke’den sonra Etthahiyyatü gelir.Onu da şöyle tekerlerdik:

“Eddayyati / Batdal’ın atı / Bindiydim çifte atdı”

Sıra geldi imanın şartlarını içeren Amentü’ye. Amentü’yü ezberlemekte zorlanınca tekerlemesini bir çırpıda söylerdik.Tabii kendi aramızda.Hoca duysa kulaklarımızı çekerdi alimallah!

“Amentü / Ah bana bi mantı / Yisem yisem doymasam / Kâbe’ye gitsem gelmesem / Zemzeminen yusalar / Gınaynan komseler”

Bir de dillerde söylenen türküdür:

“Ay gördüm Allah

Amentü billah

Ne günahım var ise

Affeyle Allah”

Dua tekerlemelerini işlememe eşim Fatma (Peruz)’un razılığı yoktu.”Yanlış anlaşılır.” dedi.Yine de yazdım.Hani Sait Faik Usta’nın dediği gibi “Yazmasam deli olacaktım.” Meramım kimseleri kırmak,aşağılamak değildir.Dua tekerlemeleri birer kültür değeri.Bunların hatırlanmasını istedim.Yüzünüzde bir gülümseme esintisi bırakabilmişsem ne mutlu bana.

05.08.2013