TOKAT MAHLESİ

Başlık “Hunat Mahlesi” olacaktı. Yok, böylesi daha iyi. Refik Başaran’a saygılarımla. Bin rahmet diliyorum Ürgüp’e doyamadan giden ustaya.

Ürgüplü Refik Başaran bir söylemiş, pir söylemiş Tokat Mahlesi’ni. Bir ağıt. Refik Başaran plağa okumuş. Plaktan yazılmış. Kazım Gürkan notalamış. TRT Repertuvarı’na girmiş. Kaynak kişi Refik Başaran. Kayıt numarası 1981. Yöresi Orta Anadolu.

Bu ağıdı “Tokat yaylasında yaylayamadım” biliriz. Zaten TRT Repertuvarı’ndaki ismi de böyle. Ancak kaynak kişi Refik Başaran “Tokat mahlesi” diyor. Tokat yaylası da nerden çıkmış? Anlamak mümkün değil.

En iyisi Tokat Mahlesi’ni yazayım. İçinde “yayla” sözcüğü geçmeyen bu ağıda nasıl “Tokat yaylasında yaylayamadım.” ismi verilmiş? Bir de siz düşünün bakalım:

.

Tokat mahlesinde yaylayamadım
Divane goğnümü eğleyemedim (Şu cahil goğnümü annem eyleyemedim)
Hamdi gardaşıma söyliyemedim
.

Ay garanlık bir gicede vurdular beni
Ölmeden gabire goydular beni


Evimizin önünde bir büyük avlı
Avlının içinde gır atım bağlı (Avlının içinde anam gır atım bağlı)
Yağlı gurşun yidim ciğerim dağlı

Vurma zalim vurma vurma gama yaresi
Bura miydan yiri değil sokak aresi
.

Bu madalyonun bir yüzü. Öteki yüzüne de bir göz atalım. Yeğenim Çağlar’ın düğünü kuruldu. Düğün çayındayız. Hayırlamaya geliyor konu komşu. Varlıkları daim olsun dost ahbap...Şıggız halanın oğlu Mehmet de geldi. Konuşuyoruz şurdan burdan. Mehmet dedi ki:

-Çağlar’ın kınasında ben çalayım. Her cihazım var. Saz, ses düzeni. Oğlum Avrupa’ya gitmeden Gayseri’de çok düğun çaldık.

Ben bilmiyordum Mehmet’in çalıp söylediğini:

-Çok sevindim haloğlu. İyi düşünmüşsün. Hangi türküler var repertuvarında, dedim.

Mehmet gülümsedi:

-Ne biliyim işte abi...Bizim buraların türküleri. Hunat mahlesi filan...

Ben “Hunat Mahlesi”ni hiç duymamışım. Hunat Kayseri’de bir mahalle. Liseyi de Kayseri’de okudum. Kayseri Türküleri’ni kitaptan notalı, notasız incelemişim. Böyle bir türküyü bilmiyorum.

-Hele Mehmet’im mırıldan şu türküden bir bölüm, dedim.

Mehmet başladı:

-Hunat mahlesinde yaylayamadım

Divane goğnümü eğleyemedim...

.

-Mehmet, dedim. Bu Tokat yaylasında yaylayamadım olmasın?

-Yok abi Hunat mahlesi. Biz öyle bilirik.

Neyse lafı daha fazla uzatmayayım. Kitaplığımda Kayseri Kültür Müdürlüğü’nün hazırladığı Kayseri Türküleri kitabını bulup dikkatlice baktım. Hunat Mahlesi yoktu kitapta. Google’a başvurdum. Evet Hunat Mahlesi vardı. Recep Alemdar ve Umut Yılmaz söylüyordu. Ezgi ve sözler ilk kıtada aynıydı. Sadece Tokat yaylası, Hunat Mahlesi olmuştu.

“Tokat yaylasında yaylayamadım”ı Halkların Değil Coğrafyanın Müziği Sitesi’nde gördüm. Kendi gidip sesi bizlere yadigar kalan Refik Başaran söylüyordu. Allah! Allah!.. “Tokat Mahlesi’nde yaylayamadım” diyordu. Tokat yaylası değil Tokat Mahlesi!.. Yayla- mahle ikileminde kaldım. Yayla çayır çimen, otla, yüksek yer. Mahallede yaylamak nasıl olur?

Baktım Tokat türküleri içinde böyle bir türkü yok. Refik Başaran Ürgüplü. Belki Tokat’ı görmemiştir de...Şu sonuca vardım: Yaylamak, bir yazı orada geçirmek, gönlünce eğlenip dem sürmek anlamını da içerir. Hatta yaz-la-mak'la bağlantı kurulmalı. Bu bakışla yorumlarsak 'Tokat mahlesinde gönlümce yaşayıp sefa sürmedim' diyor bu feryadın sahibi. Bir ağıt zaten. Hal böyle olunca durum açıklık kazanıyor.

Ağıtla ilgili yorumları okudum. Bunlardan birini (Rahmetlinin torunu olabilir.) Refik Başaran göndermiş. Refik Başaran şu açıklamayı yapmış yorumunda:



“Tokat mahallesi Ürgüpte’dir. Tokat’tan Ürgüp’e bir gelin gelir. Gelin çok güzeldir. (Gelinin) Oturduğu mahalle(ye) Tokatlı'nın mahallesi denmeye başlanır ve öyle kalır. Bu gün (Ürgüp’te) Yeşilağanın Bayırı dedikleri yolun sol tarafındaki mahalledir.”

Bu yorumu okuyunca ağıdın Ürgüp yöresine ait olduğunu anladım. Hikayesi vardır mutlaka. Araştırdım. Hunat Mahlesi’yle ilgili Necmettin Çalışkan’ın bir çalışması var. Ama Tokat Mahlesi’ne ait bir anlatıya rastlamadım.

İşte böyle aziz dostlar. Tokat Mahlesi’nin başına gelen pişmiş tavuğun başına gelmemiş, desem haksız mıyım?

02.01.2016