Yer adından soyadına isim değişikliği

İmparatorluktan ulus devlete, çok milletli yapıdan tek milletli yapıya geçiş, sadece Türkiye’de değil, bu süreci yaşayan bütün ülkelerde ortaya çıkmıştır. Özellikle imparatorluktan ayrılarak kendi ulus devletlerini kuran azınlıklarda ve halklarda bu süreç tam bir kıyım, tahribat ve eskiye ait izleri silme biçiminde ortaya çıkmıştır. Balkanlarda, Kafkaslarda, Kırım başta olmak üzere Karadeniz’in kuzeyinde, Kuzey Afrika’da, Irak ve Suriye başta olmak üzere Orta Doğu’da esen ulusçuluk rüzgârları ve ulus devlet inşa çalışmaları, İmparatorluk bakiyesi yüzbinlerce insanın katli, milyonlarcasının yerinden yurdundan olması ve yerlerinde kalanların ise asimile edilmesi gibi insanlığın utanç duyması gereken işlerin yapılmasına neden olmuştur. İnsanların böylesine vahşice yok edildiği bu coğrafyalarda dağdan ovaya, ırmaktan denize, köyden kente yer adlarının değiştirilmesi, Türk ve Osmanlı izi taşıyan eserlerin yok edilmesi görece daha kolay oldu. Bir gecede çıkan kanunlarla, mahalli idare tasarruflarıyla nice tarihî eser ve tarihî isim yok edildi. Bunların yüzde yetmiş sekseni bugün bilgimiz veya daha doğrusu kayıtlarımız dâhilinde değildir.

Türk devleti ve milleti imparatorluktan ulus devlete geçişte, azınlık psikolojisine sahip olmadığı, önceki devletin de asli ve temel unsuru olduğu için İmparatorluk sonrasında yeni kurulan ulus devletlerde kendisinin maruz kaldığı iş ve icraatlar kadar sert bir uluslaşma süreci geçirmedi. 23 Nisan 1920’de Anadolu’da kısmi bir egemenlik kazanan yeni ulus devletin “mübadele” denilen ve kimi isabetsiz sonuçları da olan ulus devletler arasındaki nüfus değişimi dışında insanları yerlerinden, yurtlarından veya canlarından eden büyük çaplı, planlı ve yok edici kitlesel olaylar yaşanmamıştır. Ancak ulus devletin kolay ve herkes açısından kabul edilebilir bir inşa sürecine sahip olmadığını da kabul etmeliyiz. Türkiye Cumhuriyetinin dönemi için anlaşılabilir olsa da Türk milletinin yeniden inşası ve ihyası kapsamında bugünkü demokrasi, insan hakları ve topluluk veya kişi rızası gibi insanlığın süreç içinde inşa ettiği yeni kavramlarla örtüşmeyen uygulamalarının bulunmadığı da söylenemez.

Örneğin 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilen Soyadı Kanununun 3. Maddesi “… umumi edeplere uygun olmayan veya iğrenç ve gülünç olan soyadları kullanılamaz” demesine rağmen uygulamada durum hiç de böyle olmamıştır. Birçok insan bu kanun kapsamında kendisine ve ailesine verilen “Kısa”, “Kel”, “Topal”, “Kör” “Top”, “Arsız” gibi soyadlarını anlamsız, iğrenç veya gülünç bulduğu için mahkeme kararıyla değiştirmiş veya değiştirme talebinde bulunmuştur.

Başta şehir adları olmak üzere yer adlarının da değiştirildiği veya iki adından birinin çeşitli öznel değerlendirmelerle kullanımının tercih edildiği bilinmektedir. Örneğin, Menteşe’nin Muğla, Hüdavendigar’ın Bursa, Bayazıt’ın Ağrı, Karesi’nin Balıkesir, Canik’in Samsun, Ertuğrul’un Bilecik, Dersim’in Tunceli, İçel’in Mersin, Saruhan’ın Manisa ve Bozok’un Yozgat olarak adlandırılması böyledir. Türklerden önce ve yaklaşık 10-15 bin yıldır medeniyetlere ve milletlere ana vatan olan Anadolu’da birçok farklı dil ve kültürün bakiyesi olan İstanbul, Edirne, Kayseri,Bolu, Kastamonu, Sinop, Giresun, Trabzon, Isparta, Antalya, Antakya, Urfa gibi yer adları vardır ve ulus devlet inşası için değiştirilmemiştir. Anadolu’daki bin yıllık yakın dönem maceramızın hikâyesi, tapusu ve sonucu olan isimlerin dönemsel mülahazalarla değiştirilmesi, ulus devlet inşasından çok eski beylik ve imparatorluk adlarından kaçınmak olarak okunabilir.

Aynı şekilde Laiklik ilkesi açısından uygun bulunmayan yer adları da değiştirilmiştir. Tekke, Şeyh, Hacı, Hoca gibi adlar taşıyan binlerce köyün adı da değiştirilmiştir. Bunlardan biri de benim doğduğum köy olan “Şıhlar”ın başına gelmiş, halk arasında hâlen kullanılan ve bilinen adı “Pınarkaya” olarak değiştirilmiştir.
Demokrasi, insan hakları, çoğulculuk, topluluk ve kişi rızası gibi yeni kavramların ışığında kimi düzenlemeler yapılabilir. Dünyada Avrupa Birliği’ne girenler de dâhil hiçbir devletin vazgeçmediği ulus devlet kazanımlarını zaafa uğratmadan, Türk milletinin temel değerlerini sarsmadan, birlik ve bütünlük ruhunu bozmadan, etnik ve mezhebi özellikleri üst kimlik hâline getirmeden toplulukların ve kişilerin arzu ve beklentilerine cevap verilebilir.

Bu cümleden olarak Yozgat halkı, Anadolu maceramızın önemli bir kilometre taşı olan Bozok adına dönmeyi veya Kocaeli- İzmit, Sakarya-Adapazarı örneklerinde olduğu gibi ilin adını Bozok, ilin merkezini Yozgat olarak adlandırmayı tercih edebilir.

Ancak bütün bunların eskilerin tabiriyle “cim karnında bir nokta” veya “devede kulak” olduğunun, adının Yozgat kalmasının veya Bozok olmasının Yozgat’ta yaşanan hızlı göçü ve nüfus erimesini durdurup durduramayacağı, yeni yatırımları teşvik edip edemeyeceği, işsizlik oranını düşürüp düşüremeyeceği, halkın gelir ve refah düzeyini yükseltip yükseltemeyeceği, genç ve gelecek kuşakların çağdaş bilgi ve becerilerle donanarak ve öz kültür değerlerini öğrenerek yeni yaratıcılık alanlarında yaşatıp yaşatamayacağı gibi pek çok acil ve hayati soruya vereceği bir cevabın olup olmadığı da hatırda tutulmalıdır.

01.01.2015