Yozgatlı iki aşık : Arzu ile Kamber

Sözlü kültür ortamı, hikâyelerin, efsanelerin ve efsanevi kişilerin ülkeden ülkeye ilden ile köyden köye taşındığı her değerli şeyin paylaşıldığı her güzel şeyin sahiplenildiği bir ortamdır. Bu nedenledir ki Nasrettin Hoca kâh Doğu Türkistanlı olarak karşımıza çıkar kâh Sivrihisarlı. Halk anlatılarına göre Köroğlu kâh Türkmenistanlı olur kâh Bolulu. Yunus Emre’nin Anadolu’da on beş yerde mezarının bulunması aynı gerekçeyle izah edilmelidir. Karacaoğlan’ın iller arasında paylaşılamamasının nedeni de aynıdır. Bunun sebebi, sözlü kültür ortamında anlatılanların tarih gibi değer kazanması ve halkın yaşadığına inandığı kahramanları kendi coğrafyalarına bir biçimde yerleştirme başarısıdır.

Arzu ile Kamber Hikâyesi de, Kerem ile Aslı, Asuman ile Zeycan, Ferhat ile Şirin gibi onlarca halk hikâyesinden biri olarak Kerkük’ten Edirne’ye Ankara’dan Tebriz’e kadar çok geniş bir coğrafyada halk arasında yaşatılmaktadır. Halk oyunları arasında Arzu ile Kamber Halayı, çok meşhurdur ve hem Anadolu’da hem de Trakya da çok yaygındır.

Boğazlıyan civarında halk arasında anlatılan bir efsaneye göre Arzu ile Kamber Yozgat bölgesinde yaşamıştır, yani Yozgatlıdır. Efsaneye göre Arzu ile Kamberin acıklı aşk hikâyesi Boğazlıyan’ın Yoğunhisar köyünde noktalanmıştır. Arzu ile Kamber birbirlerini ölesiye seven iki gençtir. Arzu’nun annesi ise bu sevgiye şiddetle karşıdır. Gençler de çaresiz kaçmaya karar verirler. Yoğunhisar girişinde Arzu’nun annesi ve adamları gençleri yakalar. Arzu’yu Kamber’den ayırıp götürürler. Gençler bakarlar ki kavuşmaları imkânsız. Biri bir tepede diğeri öteki tepede “Allah’ım bizi ya taş et ya kuş et” diye dua ederler. Allah dualarını kabul eder ve ikisi de oldukları yerde taş olurlar. Arzu’nun annesi de aralarında karaçalıya dönüşür.

Yoğunhisar’ın girişinde bugün de insana benzeyen iki taşın Arzu ile Kamber olduğuna ve bu iki taş arasındaki karaçalının da Arzu’nun annesi olduğuna dair anlatılar canlı olarak halk arasında yaşamaktadır. (Ayrıntılı bilgi için Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından yayımlanan ve Internet’ten de erişilmesi mümkün olan Türkiye’de 2006 Yılında Yaşayan Taş Kesilme Efsaneleri adlı kitaba bakılabilir.)

Ancak Arzu Kamber Hikâyesi gibi meşhur bir halk anlatısını Yozgat’la ilişkili hâle getiren bu efsane Yozgatlılar ve Yozgat yöneticileri tarafından hiç dikkate alınmamıştır. Sanırım, aydınlanmacı pozitivist etkilerle “hiç insan taş kesilir mi?” diye bakarak bu anlatıyı gerçek dışı saymışlar ve önemsememişlerdir. Efsanenin geçtiği Yoğunhisar köyü ve Boğazlıyan ilçesi bile bu efsaneyi çocuklarına aktarmamış, okullarında anlatmamış ve kültür turizminin bir parçası olarak değerlendirmemiştir. Onlara göre de Türkiye’de kültürün ciddiye alınması için ya Roma yapısı bir bina ya da topraktan çıkmış bir heykel veya hazine olması lazımdır. Kendi kültürümüze karşı böyle davranan bizler Avrupa’ya gittiğimizde bir eşek, bir köpek, bir kedi ve bir horozun macerasına dayanan Bremen Mızıkacıları’nın heykelinin altına fotoğraf çektirebilir veya İtalya’da Romeo ile Jüliet’in aşk hikâyesinin peşinden giderek Verona kentini ziyaret edebilir, Jüliet heykeline dokunmak için para ödeyebiliriz.

Bugün dünyada kültür turizmi çok çeşitlendi ve eski anlayışlar terk edildi. Günümüzde kültürel rotalar veya kültür yolları kavramı çok önemli hâle geldi. Bugünün turisti sadece tarihî kalıntıların, ören yerlerinin değil, yaşayan mirasın, mitolojilerin, efsanelerin, masalların ve hikâyelerin de peşinden gidiyor.
Ne yazık ki Sorgun’daki mezarı ile Karacaoğlan, Aslı’yı ararken uğradığı Soğukluk’ta Çamlık’ın temelini oluşturan beş çamı diken Kerem örneklerinde olduğu gibi Yoğunhisar’daki taş kesilme efsanesi ile Arzu ile Kamber de bir kültür turizmi yaratamıyor, film, dizi veya çizgi film gibi sanat yaratmalarına konu olamıyor, dilden dile kuşaktan kuşağa aktarılarak bugünün çocuklarına ulaştırılamıyor ve her yaştan öğrenciler tarafından bir müze ziyareti kapsamında gezilemiyor.

Sanırım en azından bu mekânları tanımayı ve ulaşmayı sağlayacak birer turizm levhasını yol kenarlarına koymakla işe başlamak lazımdır.

07.03.2011